سهام عدالت چیست و به چه کسانی تعلق میگیرد؟

همه ما حداقل یک بار عبارت سهام عدالت را شنیده‌ایم و احتمالاً منتظر واریز یا فروش سهام عدالت هستیم که البته به کد بورسی هم نیاز داریم، اما شاید دقیق ندانیم سهام عدالت چیست و چه جزئیات و قوانینی دارد. این مطلب از کاریزما لرنینگ به موضوع سهام عدالت اختصاص دارد.

به‌طور کلی قبل از اینکه وارد بحث شویم، سهام عدالت سبدی از سهام شرکت‌های دولتی است که برای کاهش سهم دولت در بنگاه‌های بزرگ اقتصادی، افزایش مشارکت مردم در اقتصاد و توزیع عادلانه ثروت بین اقشار کم‌برخوردار جامعه ایجاد شده است.

سهام عدالت چیست و چقدر است؟

سهام عدالت طرحی است که در سال ۱۳۸۵ با هدف توزیع عادلانه ثروت، کاهش فاصله طبقاتی و افزایش مشارکت مردم در اقتصاد اجرا شد. در این طرح، بخشی از سهام شرکت‌های بزرگ دولتی به‌صورت یک سبد سهامی به اقشار کم‌درآمد واگذار شد تا از سود و منافع این شرکت‌ها بهره‌مند شوند. سهام عدالت علاوه بر تقویت عدالت اجتماعی، به تسریع روند خصوصی‌سازی و کاهش تصدی‌گری دولت در اقتصاد کمک کرده است.

مشمولان این طرح شامل مددجویان کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی، روستاییان و عشایر، کارگران فصلی ساختمانی، کارمندان و بازنشستگان دولتی و گروه‌های کم‌جمعیت مانند خبرنگاران، زنان سرپرست خانوار و طلاب بودند.

سهام عدالت در ابتدا به‌صورت مجموعه‌ای از سهام شرکت‌های دولتی به ارزش ۵۰۰ هزار تومان به هر نفر واگذار شد که بعدها این مبلغ به یک میلیون تومان افزایش یافت. سود حاصل از این سهام به‌صورت سالیانه به حساب مشمولان واریز می‌شود. در سال‌های اخیر، با آزادسازی سهام عدالت، امکان مدیریت و فروش این سهام برای مشمولان فراهم شده است.

هدف از ارائه سهام عدالت چیست؟

اصلی‌ترین هدف سهام عدالت، خصوصی‌سازی و کاهش مالکیت دولت در اقتصاد و بنگاه‌های بزرگ اقتصادی است. اهداف دیگری مانند کمک به اقشار کم‌درآمد و آسیب‌پذیر نیز در زمان عرضه سهام عدالت مطرح بودند. به‌طور کلی، اهدافی که سهام عدالت دنبال می‌کند عبارت‌اند از:

• استقلال مالی خانوارهای نیازمند: کاهش وابستگی این خانوارها به حمایت‌های مالی مستقیم دولت و افزایش توانمندی اقتصادی آن‌ها.
• تسریع خصوصی‌سازی: سرعت بخشیدن به روند خصوصی‌سازی از طریق واگذاری سهام شرکت‌های دولتی به مردم
• شفافیت در واگذاری سهام: به‌کارگیری روش‌های سالم و شفاف برای انتقال سهام شرکت‌ها به اقشار مختلف جامعه
• کاهش اندازه دولت: کوچک کردن دولت و افزایش مشارکت مردمی در اقتصاد
• توسعه‌بخش تعاون: گسترش سهم بخش تعاون در اقتصاد کشور
• توزیع عادلانه ثروت: توزیع متعادل ثروت و درآمد در کشور برای کاهش نابرابری‌های اقتصادی

سهام عدالت به چه کسانی تعلق میگیرد؟

تقریباً بیش از 49 میلیون نفر دارندگان سهام عدالت هستند که در سامانه سهام عدالت ثبت شده‌اند. مشمولان اصلی سهام عدالت عبارت‌اند از:

• مددجویان کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی
• روستاییان و عشایر
• کارگران فصلی و ساختمانی
• گروه‌های کم‌جمعیت مانند خبرنگاران، زنان سرپرست خانوار، طلاب و خادمان مساجد
• کارمندان و بازنشستگان دولتی، دستگاه‌های عمومی و بازنشستگان کشوری و لشکری

برای دریافت آخرین اخبار مربوط به ثبت نام و واریز سود سهام عدالت ایمیل خود را در باکس زیر وارد کنید:

شرکت های واگذار شد‌ه به طرح توزیع سهام عدالت

سبد سهام عدالت در مجموع از 49 شرکت (36 شرکت بورسی و 13 شرکت غیربورسی)  تشکیل شد‌‌ه است. لیست این شرکت‌ها را می‌توانید به تفکیک در ادامه مشاهده کنید. شرکت‌های بورسی سهام عدالت عبارت‌اند از:

پتروشیمی ارومیه، پتروشیمی بندر امام (ره)، پتروشیمی بوعلی سینا، پتروشیمی بیستون، پتروشیمی تبریز، پتروشیمی خوزستان، دخانیات ایران، ساختمان سد و تاسیسات آبیاری سابیر، شهر صنعتی البرز، شهر صنعتی رشت، شهر صنعتی کاوه، مشانیر و مگاموتور از شرکت‌های غیربورسی سهام عدالت هستند. لازم به ذکر است که در حال حاضر این بخش از سهام عدالت سودی به دارندگان پرداخت نمی‌کنند.

کسانی که سهام عدالت ندارند تکلیفشان چیست؟

در حال حاضر، ثبت‌نام جدید برای دریافت سهام عدالت متوقف است و هیچ برنامه‌ای برای سهام عدالت جاماندگان وجود ندارد. سخنگوی ستاد آزادسازی سهام عدالت اعلام کرده است که تا زمانی که ساماندهی ثبت‌نام‌شدگان قطعی انجام نشود، ثبت‌نام جدید انجام نخواهد شد. بنابراین افرادی که سهام عدالت ندارند، در حال حاضر امکان ثبت‌نام و دریافت آن را ندارند.

در مجموع حدود 3 میلیون و 337 هزار و 700 نفر جزو جاماندگان سهام عدالت هستند که حدود 2 میلیون و 25 هزار نفر از این افراد تحت پوشش سازمان بهزیستی کشور و حدود 1 میلیون و 300 نفر، تحت پوشش کمیته امداد می‌باشند. در صورت انتشار خبری مبنی بر ثبت نام سهام عدالت، اطلاع‌رسانی‌های لازم از طریق همین مقاله و سایر مقالات مرتبط با سهام عدالت انجام می‌شود.

سایت ثبت نام سهام عدالت چیست؟

در گذشته سایت “samanese.ir” به‌عنوان سایت رسمی و مرجع برای ثبت نام سهام عدالت و سایر امور مربوطه شناخته می‌شد. امروز این سایت در دسترس نیست و به دامنه جدیدی منتقل شده است. شما برای ورود به سامانه سهام عدالت بایستی به سایت “sahamedalat.ir” مراجعه کنید.

توجه داشته باشید برای اینکه بتوانید به راحتی با سامانه سهام عدالت کار کنید و امور مربوط به سهام عدالت خود را مدیریت نمایید، باید ثبت نام سجام انجام داده و کد بورسی داشته باشید. چنانچه تا کنون در سامانه سجام برای سهام عدالت ثبت نام نکرده‌اید، می‌توانید از طریق دکمه زیر به راحتی این کار را انجام دهید.

دریافت کد بورسی آنلاین

شرایط ثبت نام سهام عدالت چیست؟

همانطور که اشاره شد در حال حاضر امکان ثبت نام برای سهام عدالت وجود ندارد، اما به‌طور کلی شرایط ثبت نام سهام عدالت اصلاً پیچیده نیست. برای ثبت‌نام سهام عدالت به موارد زیر نیاز داریم:

• کد بورسی (ثبت نام سجام)
• اطلاعات حساب بانکی

سهام عدالت هیچ محدودیت سنی ندارد و شما تنها با ارائه اطلاعات درست می‌توانید در صف دریافت‌کنندگان سهام عدالت قرار بگیرید. البته باز هم اشاره می‌کنیم که در حال حاضر امکان ثبت نام وجود ندارد.

استعلام سهام عدالت چگونه است؟

استعلام سهام عدالت با دو روش امکان‌پذیر است. در ادامه هر دو روش را توضیح می‌دهیم. البته تفاوتی ندارد شما سهام عدالت خود را به چه روشی استعلام کنید.

1. استعلام سهام عدالت از طریق وب‌سایت رسمی سهام عدالت

در روش اول شما صرفاً به کد ملی احتیاج دارید. برای مشاهده سهام عدالت با کد ملی ابتدا وارد سایت “sahamedalat.ir” شوید. سپس گزینه «مشاهده دارایی سهام عدالت» را انتخاب کنید. کد ملی خود را وارد کنید. کد عبور به شماره موبایل شما پیامک می‌شود. با وارد کردن کد، وارد سامانه می‌شوید و می‌توانید مطابق تصویر زیر در قسمت وضعیت دارایی یا گزارش سود پرداختی، استعلام کاملی از سهام عدالت خود بگیرید.

2. استعلام سهام عدالت از طریق درگاه یکپارچه ذینفعان بازار سرمایه

روش دوم این است که به درگاه یکپارچه ذینفعان بازار سرمایه (ddn.csdiran.ir/auth/login) مراجعه کنید. مجدد با وارد کردن کد ملی و کد ارسال‌شده به تلفن همراه، وارد درگاه شوید و از منوهای بالا گزینه سهام عدالت را انتخاب کنید. با انتخاب این گزینه می‌توانید سبد دارایی و جمع ارزش کل سهام عدالت خود را مشاهده نمایید.

مزیت استفاده از درگاه یکپارچه ذینفعان بازار سرمایه این است که شما در این سامانه به خدمات دیگری مانند گزارش سبد دارایی‌های خود، گواهینامه سهام، مجامع بورسی و همینطور امور سهام عدالت متوفیان نیز دسترسی دارید.

نکته حائز اهمیت و پایانی این بخش این است که اگر کد ملی و شماره تماس شما در سامانه سهام عدالت به درستی ثبت شده باشند، پیامکی حاوی رمز یکبار مصرف به شماره همراه شما ارسال می‌شود. در غیر این صورت ممکن است نتوانید وارد سامانه استعلام سهام عدالت شوید که در این صورت از طریق همان سایت “sahamedalat.ir” می‌توانید نسبت به تغییر اطلاعات هویتی و بانکی خود اقدام کنید. شماره موبایلی که در سامانه سهام عدالت ثبت شده است، حتماً بایستی به نام خود شما باشد.

آیا در حال حاضر میتوان سهام عدالت را فروخت؟

از سال ۱۳۹۹ با آزادسازی سهام عدالت، سهامداران این امکان را داشتند که ۶۰ درصد از سهام خود را به‌صورت مستقیم بفروشند. با این حال، پس از چند ماه و به دلیل حجم بالای فروش از سوی سهامداران، فروش این سهام متوقف شد. در حال حاضر، فروش سهام عدالت از طریق روش‌های مستقیم یا غیرمستقیم امکان‌پذیر نیست.

اما منظور از روش مستقیم و غیرمستقیم در سهام عدالت چیست؟ در اوایل سال 1399 مقرر شد که دارندگان سهام عدالت یکی از روش‌های مستقیم یا غیرمستقیم را برای مدیریت سهام عدالت خود انتخاب کنند.

روش مستقیم در سهام عدالت به چه معناست؟

در روش مستقیم سهام عدالت، سهامداران خودشان مدیریت سبد سهام عدالت را در دست می‌گیرند؛ به این معنی که می‌توانند هرتعداد از هر سهمی که بخواهند را برای فروش در بورس قرار دهند. البته مشکلاتی که در فروش و حجم بالای درخواست فروش ایجاد شد، جلوی فروش سهام عدالت به روش مستقیم را گرفت!

در ابتدا مقرر شد که حدود 30 درصد از بخش بورسی سهام عدالت با درخواست دارندگان قابل فروش باشد که به دلایل مختلف از جمله حجم بالای درخواست فروش جلوی آن گرفته شد و تا امروز هم هیچ راهی برای فروش سهام عدالت به روش مستقیم معرفی نشد‌ه است!

روش غیرمستقیم در سهام عدالت به چه معناست؟

در این روش که سهام عدالت به حساب صندوق‌های سرمایه‌گذاری استانی ریختـه می‌شود، دارندگان هیچ دخل و تصرفی در سهام خود ندارند. سهامداران فقط می‌توانند سود سهام عدالت خود را در فواصل زمانی معین دریافت کنند. البته در حال حاضر، نمادهای سهام عدالت استانی درگیر مشکلات فراوانی هستند که معاملات آنها در بازار سرمایه نیز به مشکل خورد‌ه است.

سهام عدالت متوفیان

انتقال سهام متوفی به وراث (به‌استثنای سهام عدالت مستقیم) از ۱۵ آبان ماه ۱۴۰۳ از طریق میز خدمت درگاه یکپارچه ذینفعان انجام می‌شود. در حال حاضر، انتقال سهام عدالت متوفیان به وراث از طریق سامانه «میراث» امکان‌پذیر است. این سامانه در ۱۵ آبان ۱۴۰۲ راه‌اندازی شد و فرایند انتقال سهام عدالت متوفیان به وراث را تسهیل کرده است. مراحل انتقال سهام عدالت متوفیان به وراث بدین ترتیب است:

1. استعلام وضعیت پرونده

یکی از وراث با مراجعه به درگاه یکپارچه ذینفعان بازار سرمایه و انتخاب گزینه «امور سهام عدالت متوفی»، با وارد کردن کد ملی و تاریخ تولد متوفی، می‌تواند از وضعیت پرونده و زمان تشکیل آن مطلع شود.

2. مراجعه به شعب منتخب

پس از اطمینان از آماده بودن پرونده، یکی از وراث با در دست داشتن مدارک لازم (کارت ملی و شناسنامه متوفی، گواهی انحصار وراثت و مدارک هویتی وراث) به یکی از شعب منتخب کارگزاری‌ها یا بانک‌های تعیین‌شده (مانند بانک‌های ملی، ملت، پارسیان و تجارت) مراجعه می‌کند.

3. تکمیل فرایند انتقال

پس از بررسی مدارک و تکمیل اطلاعات، سهام عدالت متوفی به نسبت سهم‌الارث بین وراث تقسیم می‌شود. وراث می‌توانند وضعیت انتقال را از طریق سامانه مذکور پیگیری کنند.

برای متوفیانی که پس از تاریخ 1 مرداد 1399 فوت کرده‌اند، پرداخت مالیات بر ارث برای انتقال سهام عدالت الزامی است. همچنین وراثی که فرایند انتقال سهام عدالت متوفی را تکمیل کرده‌اند، می‌توانند سود سهام سال‌های گذشته را نیز دریافت کنند. در اسفند ۱۴۰۲، سود سهام عدالت متوفیان به حساب وراث واریز شد.

تمامی خدمات مربوط به انتقال سهام عدالت متوفیان به وراث در شعب منتخب کارگزاری‌ها و بانک‌ها به‌صورت رایگان ارائه می‌شود و نیازی به پرداخت وجه نیست. برای جلوگیری از ازدحام و تسهیل در ارائه خدمات، زمان‌بندی مشخصی برای مراجعه وراث بر اساس سال فوت متوفی تعیین شده است. وراث می‌توانند با مراجعه به سامانه مذکور، از زمان دقیق تشکیل پرونده مطلع شوند.

وام سهام عدالت چیست؟

وام سهام عدالت تسهیلاتی است که به دارندگان سهام عدالت اعطا می‌شود و مبلغ آن بر اساس ارزش روز سهام عدالت فرد تعیین می‌گردد. این وام به‌صورت کارت اعتباری ارائه می‌شود و امکان خرید کالا از فروشگاه‌های طرف قرارداد بانک‌های عامل را فراهم می‌کند. البته در حال حاضر امکان دریافت وام سهام عدالت برای هیچکس وجود ندارد.

شرایط دریافت وام سهام عدالت

• مالکیت سهام عدالت: متقاضی باید دارای سهام عدالت باشد و هیچ بخشی از آن را نفروخته باشد.
• ثبت‌نام در سامانه سجام: متقاضی باید در سامانه سجام ثبت‌نام کرده و احراز هویت شده باشد.
• عدم توقیف سهام: سهام عدالت متقاضی نباید توسط مراجع قضایی توقیف شده باشد.
• حساب بانکی در بانک‌های عامل: متقاضی باید در یکی از بانک‌های عامل (مانند بانک ملی یا ملت) حساب بانکی داشته باشد.

مبلغ وام سهام عدالت معادل 60 درصد  ارزش روز سهام عدالت فرد است. به‌عنوان مثال، اگر ارزش سهام عدالت فرد ۱۰ میلیون تومان باشد، مبلغ وام ۶ میلیون تومان خواهد بود. نرخ سود این وام 18 درصد سالیانه و مدت بازپرداخت آن ۳۶ ماه (۳ سال) است. همچنین اگر متقاضی وام را در مدت یک ماه تسویه کند، سودی به آن تعلق نمی‌گیرد.

نحوه دریافت وام سهام عدالت

1. مراجعه حضوری: با در دست داشتن مدارک هویتی به یکی از شعب بانک‌های عامل مراجعه کرده و درخواست وام دهید.
2. مراجعه غیرحضوری: از طریق اپلیکیشن‌های بانک‌های عامل ثبت‌نام کرده و مراحل احراز هویت و درخواست وام را تکمیل کنید.

سهام عدالت به‌عنوان وثیقه در نظر گرفته می‌شود و نیازی به ضامن نیست. کارت اعتباری صادرشده فقط در فروشگاه‌های طرف قرارداد بانک‌های عامل قابل استفاده است و امکان نقد کردن آن وجود ندارد. در صورت عدم بازپرداخت اقساط، بانک می‌تواند سهام عدالت را به فروش رسانده و مطالبات خود را وصول کند.

البته همانطور که اشاره کردیم، در حال حاضر هیچ وامی تحت عنوان وام سهام عدالت پرداخت نمی‌شود!

چکیده مطالب

سهام عدالت به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم برای گسترش عدالت اقتصادی و مشارکت بیشتر مردم در بازار سرمایه طراحی شده است. این طرح با هدف حمایت از اقشار کم‌درآمد، ایجاد درآمد پایدار و افزایش آگاهی مالی در جامعه ارائه شد. هرچند در اجرای آن چالش‌هایی نظیر مدیریت مناسب و شفافیت وجود داشته است، اما ظرفیت‌های بالایی برای ایجاد تحول در ساختار اقتصادی کشور دارد. با توجه به روند رو به رشد بازار سرمایه و سیاست‌های حمایتی دولت، سهام عدالت می‌تواند به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری بلندمدت و ابزاری برای توانمندسازی اقتصادی خانواده‌ها ایفای نقش کند، به شرط آنکه اصلاحات لازم در شیوه مدیریت و بهره‌وری از این دارایی ملی انجام شود.

سوالات متداول